Yaşama vedasının yirmi beşinci yılında: Barbara (I)

9 Haziran 1930’da Paris’te dünyaya gelen Monique Andrée Serf’in çocukluğu, İkinci Dünya Savaşı’nın zulmüne maruz kalan herhangi bir küçük kızınkinden farklı geçmemişti. Naziler tarafından Yahudileri damgalamak için kullanılan sarı yıldızı ceketinin altında saklamak, onun için de her zaman kolay olmuyordu. Ailesiyle birlikte birçok şehri dolaştıktan sonra nihayet Le Vésinet’ye yerleşmiş, burada ona piyano ve solfej dersleri verecek olan Madeleine Thomas'la tanışmıştı. Bundan kısa bir süre sonra Paris Konservatuarına kaydoldu ve 1947’de Léopold-Bellan ödülüne layık görüldü. İki yıl sonra Violettes Impériales operetinde koro şarkıcısı olarak görev aldı. 1949 yılının başından itibaren La Rose Rouge ve Chez Moineau gibi Paris kabarelerinde boy göstermeye başladı. L'Écluse adlı kabarede sahne alıp pek de başarılı olamayınca 1950 yılında Brüksel’e gitti. Burada Cheval Blanc kabaresindeki kısa macerası boyunca hem sanatçı, hem de kasiyer olarak rol aldı. Söz konusu dönemde Yvette Guilbert’in "Le Fiacre"ı ve Félix Mayol’un "Elle vendait des p’tits gateaux"su gibi yirminci yüzyıl başına ait şarkılarını söylüyordu. 1954’te Paris’e geri dönerek bir kez daha L’Écluse ve zaman zaman da Chez Moineau’da sahneye almaya başladı. Sahne adı olarak Barbara’yı kullanmaya başladığı bu dönemde, (ki bu isim için Varvara adlı Ukraynalı bir aile büyüğünden ya da büyük annesi Hava Brodsky'den ilham almıştı) hayatını film yapımcısı Claude Sluys’le birleştirdi. Kısa süre içinde yolunu ayıracağı Sluys, aynı zamanda Barbara’nın hayatı boyunca evlendiği tek erkekti. 1955’te ilk 45’liğini Decca etiketiyle Brüksel’de yayınladı: "Mon pôte le gitan" ve "L’œillet blanc"ın yer aldığı albüm fazla ilgi görmedi. 1958 yılının Nisan ayında yeni bir 45’liğe imza atan Barbara, artık "La Chanteuse de Minuit" [Gece Yarısı Şarkıcısı] olarak anılmaya başlamış, bu gizemli isim kulaktan kulağa yayılır olmuştu.

1960 ve 61 yıllarında Georges Brassens ve Jacques Brel şarkılarını seslendirdiği iki albüm yayınlayan Barbara, Georges Brassens şarkılarına yer verdiği albümle "En İyi Yorumcu" dalında Charles Cros Akademisi ödülüne layık görüldü. 1961’de Félix Marten’in açılış sanatçısı olarak Bobino’da sahne alsa da performansı büyük konser salonları için yetersiz bulundu. Olumsuz eleştiriler nedeniyle cesareti kırılmayan Barbara, L’Écluse sahnesinde dinleyicileriyle buluşmaya devam etti.

1964'te kendine ait şarkılardan oluşan ilk stüdyo albümünü yayınlayan Barbara bu albümde iki otobiyografik şarkıya yer verdi. Bunlardan ilkinin hikâyesi beş yıl öncesine dayanıyordu. 1959’da bir turne kapsamında gittiği Fildişi sahillerinin Abidjan kentinde, iş adamı ve diplomat Hubert Ballay’le tanışan Barbara, Amerikalı aktör John Wayne’i andıran bu adama ilk görüşte âşık oldu. Ne var ki Barbara’nın Paris’e dönmesi gerekmekteydi, Hubert kısa süre sonra onun yanına geleceğine söz verse de günler, haftalar geçmesine karşın bu sözünü yerine getiremedi. Sabırsızlanmaya başlayan Barbara da sevgilisine duyduğu özlemi bir nebze olsun hafifletebilmek için ilk albümüne ismini veren ünlü "Dis, quand reviendras-tu?" [Söyle ne zaman geri geleceksin?] adlı şarkıyı yazdı. Hubert aylar sonra Paris’e dönse de Barbara çoktan başka bir sevgili bulmuştu bile.

Barbara’nın 1964 tarihli ilk albümünde yer alan bir diğer otobiyografik şarkı da "Nantes"dı. Barbara, 1959 yılının Aralık ayında, bir konser sırasında gelen telefonla Nantes şehrinde yaşayan babasının ölüm döşeğinde olduğunu öğrenir ve çocukluk döneminde kendisini taciz eden (ki buna önümüzdeki programda daha detaylı olarak değineceğiz) ve bu nedenle uzun yıllardır ilişkisini kestiği bu adamı son bir defa görebilmek için on yedi yaşındaki kardeşi Claude’la Nantes’a gider. Ne var ki iki kardeş yağmur altındaki şehre vardıklarında çok geçtir ve Jacques Serf hayata veda etmiştir. İşte Barbara da şarkıyı ilk olarak cenazenin gerçekleştiği gün yazmaya başlar ve birçok denemenin ardından parça, tam üç yıl sonra son hâlini alır. 

Bu albümün başarısının ardından altı yıldır sahne aldığı mütevazı konser salonu L’Écluse, ona artık dar gelmeye başlamış, daha büyük salonlara geçme zamanı gelip çatmıştı. 1964’te Bobino’da önce Georges Brassens, daha sonra da Serge Gainsbourg’un açılış sanatçısı olarak sahne alan Barbara, 1965 Mart'ında Barbara chante Barbara albümü ile Charles-Cros Akademisi ödülüne layık görüldü. Bu albümün öne çıkan parçalarından biri, "À mourir pour mourir" [Ölmek için ölmek] ismini taşıyordu. 1964 tarihli şarkıda yaşlanma korkusu, aşk mücadelelerinin kurbanlarına duyulan şefkat ve hazza yönelik bir hayatın hedeflenmesi gibi konular işleniyor. Barbara, parçanın başında ve sonunda "Ölmek için ölmek gerekirse beklemem istemem, eğer gitmek gerekiyorsa ben genç yaşlarımı seçiyorum" diyor. Albümün dikkat çeken bir diğer parçası da "Pierre". Sevdiği adamın geri dönmesi bekleyen bir kadını konu alan şarkıdan yakın zamanda, “Bir isim, bir şarkı” başlıklı programımızda da bahsetmiştik. Söz konusu kadın şehirden uzakta, ormanda bulunan bir kulübede, sevdiği adam olan Pierre ise şömineyi yakmak için odun toplamaya gitmiş. Yağmur çiseliyor, o da hafif bir endişeyle Pierre’in dönmesini bekliyor. Endişesi artmaya başlarken bir anda patikadan bir arabanın geldiğini duyuyor, gelenin Pierre olduğunu anlıyor ve içi bir anda huzurla doluyor.

1965 ve 66 yıllarında Bobino’da sahne alan Barbara, uzun süreli bir ilişki yaşayacağı akordeon sanatçısı Roland Romanelli'yle çalışmaya başladığı bu dönemde şarkılarını piyanosunun başından kalkıp mikrofon başına geçerek de söylemeye başlayacaktı. Teatral duruşu, “femme fatale”ları andıran siyahlar içindeki silueti ve ihtişamlı sahne performansı sayesinde, kendini kısa süre içinde hem geniş kitlelere hem de diğer meslektaşlarına kabul ettirmeyi artık başarmıştı. Bu dönemde Le mal de vivre ismini taşıyan albümü de yayınladı Barbara. Le mal de vivre’i Türkçeye, "yaşamdan duyulan acı" ya da kısaca "depresyon" olarak çevirebiliriz. Bu, Barbara’nın şarkılarında sık rastlanan bir tema. Hayatı boyunca bu sorunla yaşayan sanatçı, bu parçada da “Haber vermeden gelir, ta uzaklardan, kıyıdan kıyıya dolaşır, o çirkin suratıyla, bir sabah kalktığınızda, oradadır, uykunuzu getiriverir” diye tarif ediyor bu durumu, ne var ki şarkının sonunda daha iyimser bir havaya bürünüyor ve sıkıntıların kaybolup yaşama sevincinin geri dönmesinden bahsediyor.

Bu albümde yer alan bir diğer önemli parça da Barbara’nın piyanisti Liliane Benelli anısına yazdığı "Une petite cantate". Sanatçının genç kadınla 1961’de yolları kesişmişti. Benelli o dönemde henüz fazla tanınmayan bir şarkıcı olan Serge Lama’yla aşk yaşıyordu. Ne var ki iki genç âşık 1965’in Ağustos ayında, Lama’nın Fransa’nın güneyinde çıktığı turne sırasında bir otomobil kazası geçirdi. Benelli olay yerinde hayatını kaybederken Lama uzun süre hastanede tedavi gördü. Kazada arabayı Lama’nın menajeri Jean-Claude Ghrenassia kullanıyordu, olay yerinde yaşamını yitiren Ghrenassia aynı zamanda Enrico Macias’ın erkek kardeşiydi. Bu trajik kaza üç farklı sanatçıyı yani Serge Lama, Enrico Macias ve Barbara’yı hâliyle derinden etkiledi. Kazanın yarattığı fiziksel sıkıntılardan hâlâ mustarip olan Lama, evlilik planları yaparken kaybettiği sevgilisi Benelli’ye ithafen "Sans toi" ve "Toute blanche" gibi şarkıları yazdı. Barbara ise 1965 tarihli albümündeki "Une petite cantate"ta, “Melekler trompetleriyle çalacaklar senin için, göklere doğru tırmanan bu küçük şarkıyı” sözleriyle bu yakın dostunu andı.

Le mal de vivre albümünde yer alan ve kısa sürede Barbara'nın repertuarının vazgeçilmezlerinden biri hâline gelen bir diğer parça da "Göttingen". Yahudi bir ailenin çocuğu olan Barbara, İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman işgali altındaki Fransa’da oldukça zor günler geçirmişti, buna karşın 1964’te Almanya’daki Göttingen Üniversitesinden gelen bir konser davetini reddetmedi ve ertesi yıl bu şehir için bir de şarkı yazdı. Zamanla Fransız-Alman dostluğunun simgelerinden biri olan parça: “Tabii ki bir Seine nehri yok, ya da Vincennes korusu, ama yine de çok güzel Göttingen” sözleriyle başlıyor ve “Asla geri dönmesin, kan ve nefret zamanı, çünkü sevdiğim insanlar var Göttingen’de, ve tekrar çalarsa sirenler, sarılmak gerekirse silahlara, yüreğimden bir damla yaş süzülür, Göttingen için” dizeleriyle bitiyordu. Şarkının yayınlandığı dönemde Göttingen Üniversitesinde öğrenci olan Almanya eski başbakanı Gerhard Schröder, 2003 yılında, Almanya ile Fransa arasındaki dostluğu pekiştiren Elysée Anlaşmasının kırkıncı yıldönümünde yaptığı konuşmada, parçanın kendisini üzerinde önemli bir etkisi olduğunu belirtecekti.

1967'de Ma plus belle histoire d'amour adlı albümü yayınlayan Barbara, bu albümün isim şarkısıyla büyük yankı uyandırmıştı. Parçanın öyküsü bundan bir süre önceye, 1965 yılına dayanıyordu. O yıl piyasaya çıkan albümü sayesinde Barbara’nın kariyeri yükselişte geçmiş, sanatçı sık sık televizyonda boy göstermeye başlamıştı. Aynı dönemde Bobino’da sahne alıyor ve salonu tıklım tıklım dolduruyordu. İşte bu konserlerin ilki sırasında hayranlarının sahneye güller fırlatarak yaptıkları sevgi gösterileri Barbara’yı öylesine etkiledi ki sanatçı, konser sonrasında piyanosunun başında dinleyicilerine ithaf ettiği bu şarkıyı yazdı. İlk olarak 1966’nın Aralık ayında bir konserde seslendirdiği şarkıda: “Benim en güzel aşk hikâyem sizsiniz” sözleriyle dinleyicilerine teşekkür eden Barbara, 1967’de yayınlanan albümüne de bu parçanın ismini verdi.